ELMA NE KADAR KÖTÜDÜR?
Elmalar, lif, vitamin C ve antioksidanlar açısından zengindir. Sağlıklı bir diyetin parçası olarak tüketildiğinde, birçok fayda sağlar. Ancak burada sorguladığımız sağlık açısından değil, üretim yöntemleri ve tüketim alışkanlıklarına bağlı olarak çevresel etkileri açısından olacak. Gezegenin kaynakları sanki hiç bitmeyecekmiş gibi kullanıyoruz. Nüfus az, kaynak bol olduğu durumlarda bu bir sorun olarak görülmüyordu. Ancak günümüzde hızlı nüfus artışı, sanayileşme, çevre kirliliği ve iklim krizi gibi sorunlar geleceği tehdit etmeye başladı. Bu nedenle attığımız her adımın iklimi ve ekosistemi ne derece bozduğunu anlamamız çok önemli. İklim dostu bir yaşam biçimini benimseyerek tükettiğimiz ürünlerin yaşam döngüsünü düşünmek durumundayız. İşte bu yüzden tabağımızdaki ürünlerin gıda ayak izini öğrenmemiz gerekiyor. Gıda ayak izi, bir gıda ürününün üretiminden tüketimine kadar olan süreçte doğaya verdiği zararı ölçen bir kavramdır.
Bir elma;
0 karbondioksit eş değeri bahçeden koparılan,
10 gram karbondioksit eş değeri yerel ve mevsiminde,
80 gram karbondioksit eş değeri ortalama kg başı 550 gram,
150 gram karbondioksit eş değeri başka yerden getirilen, soğuk depolanan ve yetersiz yöntemlerle üretilen
Nereden gelirse gelsin elma düşük karbonlu bir gıdadır. Yerel ve mevsiminde satın almak daha iyidir.
Elma gibi yaygın olarak tüketilen meyvelerin gıda ayak izi açısından “kötü” olup olmadığını değerlendirmek için birkaç faktörü göz önünde bulundurmak gerekir.
- Üretim Süreci
Tarım Uygulamaları: Elma yetiştiriciliğinde kullanılan kimyasallar, sulama yöntemleri ve tarım uygulamaları, çevre üzerindeki etkilerini belirler. Organik elmalar, kimyasal gübre ve pestisit kullanmadan yetiştirildiği için daha düşük bir gıda ayak izine sahip olabilir.
Su Tüketimi: Elma ağaçları, özellikle su sıkıntısı çeken bölgelerde, yüksek miktarda suya ihtiyaç duyar. Su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi, gıda ayak izini azaltmada kritik bir rol oynar.
- Taşıma ve Dağıtım
Yerel Üretim: Yerel olarak üretilen elmalar, taşıma sırasında oluşan karbon salınımını azaltır. Uzak bölgelerden ithal edilen elmalar, daha yüksek bir gıda ayak izine sahip olabilir.
Ambalaj: Elmaların ambalajı da önemli bir faktördür. Plastik ambalaj kullanımı, ekolojik ayak izini artırır.
- Tüketim Alışkanlıkları
Mevsimsel Tüketim: Mevsiminde tüketilen elmalar, gıda ayak izini azaltır. Dışarıdan ithal edilen elmalar, mevsim dışı tüketim nedeniyle daha fazla enerji ve kaynak tüketir.
Atık Yönetimi: Elmaların tüketim sonrası atık yönetimi de önemlidir. Komposto yapılabilen elma kabukları ve çekirdekleri, organik atık olarak değerlendirilebilir.
Elma, gıda ayak izi açısından değerlendirildiğinde, birçok faktöre bağlı olarak “kötü” veya “iyi” olarak nitelendirilebilir. Organik ve yerel üretim tercihleri, su yönetimi ve atık yönetimi gibi unsurlar, elmanın çevresel etkisini belirleyen anahtar faktörlerdir. Dolayısıyla, elmanın ne kadar kötü olduğu, üretim ve tüketim alışkanlıklarımıza bağlı olarak değişir. Tüketeceğimiz miktardan fazlası almanın gıda israfını neden olacağını da hatırlatarak tek kötü elmanın, meyve sepetinde çürümeye bıraktığımız elma olduğunu unutmayalım.
Doç. Dr. Efsun Dindar
B.U.Ü Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi
GTD Çevre Komitesi Başkanı